Ерөнхий мэдээлэл Дэлхийн улс орнуудын олон эрдэмтэд 1970 оны сүүлчээр агаар мандал, ялангуяа давхраат мандал дахь (20-25 км) озоны хэмжээ буурч байгааг илрүүлж, 1980 оны эхэн үеэс хлортфторт нүүрстөрөгч төрлийн (худалдааны нэр нь фреон) бодисууд озоны давхаргыг задалж байгааг тогтоосон. Сүүлийн 20 гаруй жилийн дотор дэлхийн давхраат мандал дахь озоны хэмжээ дунджаар 4 орчим хувиар багассан бөгөөд энэхүү алдагдлыг нөхөхөд даруй 100 гаруй жилийн хугацаа хэрэгтэй гэж эрдэмтэд үзэж байна.
Иймд Дэлхийн улс орнуудын өмнө хлортфторт нүүрстөрөгч хий, галогений төрлийн бодисын үйлдвэрлэл, хэрэглээг зогсоож, тэдгээрийг өөр төрлийн бодисоор орлуулах шаардлага гарч үүний дагуу 1985 онд Озоны давхаргыг хамгаалах Венийн конвенци, 1987 онд Озоны давхаргад нөлөөтэй бодисыг агаар мандалд гаргах явдлыг хязгаарлах тухай ”Озон задалдаг бодисын тухай Монреалийн протокол”-ыг тус тус баталсан.
Протоколын зорилго нь түүний хяналтанд орсон химийн бодисуудын хэрэглээг бууруулан улмаар бүр мөсөн зогсоох асуудлыг зохицуулдаг.
Монгол Монреалийн протоколд 96 нэр төрлийн бодис хамрагдаж байна.
Mанай улс 1996 онд Озоны давхаргыг хамгаалах тухай Венийн конвенци, Озоны үе давхаргыг задалдаг бодисын тухай Монреалийн протокол, түүнд оруулсан бусад нэмэлт өөрчлөлтүүдийг хүлээн зөвшөөрч, нэгдэн орох хуулийг батлан гаргасан. Мөн 2008 онд Монреалийн протоколын Бээжингийн нэмэлтэнд нэгдэн орсон болно.
Монреалийн протоколоор зохицуулагддаг 96 нэр төрлийн озон задалдаг бодисын(ОЗБ) жагсаалтыг протоколын хавсралт, бүлэг, химийн нэр, томьёо, олон улсын бүртгэлийн дугаар(CAS number), монгол нэршил, озон задлах чадварыг оролцуулав.
Монреалийн протоколын заалтын дагуу 2010 оны дээрхи шаардлагыг ханган ажиллаж байна.
Озон задрал 1 дүгээр сарын 1-ээс эхлэн озон задлах өндөр чадамж бүхий хлорфторт нүүрстөрөгч (CFC) –ийн төрлийн бодисыг үйлдвэрлэх, худалдаалах, импортлох, экспортлохыг Дэлхий нийтийн хэмжээнд нэгэн зэрэг зогсоосон бөгөөд Монгол улс олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлж
задардаг бодисын худалдаа, импортыг Монгол улс хяналтандаа аваад байна.
Озоны давхаргад хортой нөлөө үзүүлэх бодисын жагсаалт
| Монреалийн протоколын | № | Химийн нэр, томъёо | Олон улсын бүртгэлийн дугаар (CAS number | Монгол нэршил | Озон задлах чадвар | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Хавсралт | Бүлэг | |||||
| Хавсралт А | I бүлэг | 1 | CFC-11 (CCl3F) Trichlorofluoromethane | 75-69-4 | Трихлорфторметан | 1.0 |
| 2 | CFC-12 (CCl2F2) Dichlorodifluoromethane | 75-71-8 | Дихлордифторметан | 1.0 | ||
| 3 | CFC-113 (C2F3Cl3) 1,1,2-Trichlorotrifluoroethane | 76-13-1 | Трихлортрифторэтан | 0.8 | ||
| 4 | CFC-114 (C2F4Cl2) Dichlorotetrafluoroethane | 76-14-2 | Дихлортетрафторэтан | 1.0 | ||
| 5 | CFC-115 (C2F5Cl) Monochloropentafluoroethane | 76-15-3 | Хлорпентафторэтан | 0.6 | ||
| II бүлэг | 6 | Halon 1211 (CF2ClBr) Bromochlorodifluoromethane | 353-59-3 | Бромхлордифторметан | 3.0 | |
| 7 | Halon 1301 (CF3Br) Bromotrifluoromethane | 75-63-8 | Бромтрифторметан | 10.0 | ||
| 8 | Halon 2402 (C2F4Br2) Dibromotetrafluoroethane | 124-73-2 | Дибромтетрафторэтан | 6.0 | ||
| Хавсралт B | I бүлэг | 9 | CFC-13 (CF3Cl) Chlorotrifluoromethane | 75-72-9 | Хлортрифторметан | 1.0 |
| 10 | CFC-111 (C2FCl5) Pentachlorofluoroethane | 354-56-3 | Пентахлорфторэтан | 1.0 | ||
| 11 | CFC-112 (C2F2Cl4) Tetrachlorodifluoroethane | 76-12-0 | Тетрахлорфторэтан | 1.0 | ||
| 12 | CFC-211 (C3FCl7) Heptachlorofluoropropane | 422-78-6 | Гептахлорфторпропан | 1.0 | ||
| 13 | CFC-212 (C3F2Cl6) Hexachlorodifluoropropane | 76546-99-3 | Гексахлордифторпропан | 1.0 | ||
| 14 | CFC-213 (C3F3Cl5) Pentachlorotrifluoropropane | 2354-06-5 | Пентахлортрифторпропан | 1.0 | ||
| 15 | CFC-214 (C3F4Cl4) Tetrachlorotetrafluoropropane | 2268-46-4 | Тетрахлортетрафтпропан | 1.0 | ||
| 16 | CFC-215 (C3F5Cl3) Trichloropentafluoropropane | 4259-43-2 | Трихлорпентафторпропан | 1.0 | ||
| 17 | CFC-216 (C3F6Cl2) Dichlorohexafluoropropane | 661-97-2 | Дихлоргексафторпропан | 1.0 | ||
| 18 | CFC-217 (C3F7Cl) Chloroheptafluoropropane | 422-86-6 | Хлоргептафторпропан | 1.0 | ||
| II бүлэг | 19 | Carbon tetrachloride CCl4 ( CTC) |
56-23-5 | Дөрвөнхлортнүүрстөрөгч | 1.1 | |
| III бүлэг | 20 | Methyl Chloroform (C2H3Cl3) 1,1,1-trichloroethane (111-TCA)3 |
71-55-6 | Метилхлорформ | 0.1 | |
| Хавсралт C | I бүлэг | 21 | HCFC-21 (CHFCl2) Dichlorofluoromethane | 75-43-4 | Дихлорфторметан | 0.04 |
| 22 | HCFC-22 (CHF2Cl) Monochlorodifluoromethane | 75-45-6 | Хлордифторметан | 0.055 | ||
| 23 | HCFC-31 (CH2FCl) Monochlorofluoromethane | 593-70-4 | Хлорфторметан | 0.02 | ||
| 24 | HCFC-121 (C2HFCl4) Tetrachlorofluoroethane | 354-14-3 | Тетрахлорфторэтан | 0.04 | ||
| 25 | HCFC-122 (C2HF2Cl3) Trichlorodifluoroethane | 354-21-2 | Трихлордифторэтан | 0.08 | ||
| 26 | HCFC-123 (C2HF3Cl2) Dichlorotrifluoroethane | 306-83-2 | 2,2-дихлор-1,1,1-трифторэтан | 0.06 | ||
| 27 | HCFC 123a C2HF3Cl2) 1,2-Dichloro-1,1,2-trifluoroethane |
354-23-4 | 1,2-дихлор-1,1,2 трифторэтан | 0.02 | ||
| 28 | HCFC-124 (C2HF4Cl) Monochlorotetrafluoroethane | 2837-89-0 | 2-хлор-1,1,1,2-тетрафторэтан | 0.04 | ||
| 29 | HCFC-124a | 354-25-6 | 2-хлор-1,1,2,2-тетрафторэтан | 0.022 | ||
| 30 | HCFC-131 (C2H2FCl3) Trichlorofluoroethane | 359-28-4 | Трихлорфторэтан | 0.05 | ||
| 31 | HCFC-132 (C2H2F2Cl2) Dichlorodif luoroethane C2H2F2Cl2 |
25915-78-0 | Дихлордифторэтан | 0.05 | ||
| 32 | HCFC‑133 (C2H2F3Cl) Chlorotrifluoroethane | 431-07-2 | Хлортрифторэтан | 0.06 | ||
| 33 | HCFC‑141 (C2H3FCl2) Dichlorofluoroethane |
430-57-9 | Дихлорфторэтан | 0.07 | ||
| 34 | HCFC-141b (C2H3FCl2) Dichlorofluoroethane | 1717-00-6 | Дихлорфторэтан | 0.11 | ||
| 35 | HCFC‑142 (C2H3F2Cl) Chlorodifluoroethane |
25497-29-4 | Хлордифторэтан | 0.07 | ||
| 36 | HCFC-142b (C2H3F2Cl) Monochlorodifluoroethane | 75-68-3 | 1-хлор-1,1-дифторэтан | 0.065 | ||
| 37 | HCFC‑151 C2H4FCl Chlorofluoroethane |
110587-14-9 | Хлорфторэтан | 0.005 | ||
| 38 | HCFC-221 (C3HFCl6) Hexachlorofluoropropane | 422-26-4 | Гексахлорфторпропан | 0.07 | ||
| 39 | HCFC-222 (C3HF2Cl5) Pentachlorodifluoropropane | 422-49-1 | Пентахлордифторпропан | 0.09 | ||
| 40 | HCFC-223 (C3HF3Cl4) Tetrachlorotrifluoropropane | 422-52-6 | Тетрахлортрифторпропан | 0.08 | ||
| 41 | HCFC-224 (C3HF4Cl3) Trichlorotetrafluoropropane | 422-54-8 | Трихлортетрафторпропан | 0.09 | ||
| 42 | HCFC-225 (C3HF5Cl2) DichloropentafluoropropaneC3HF5Cl2 |
127564-92-5 | Дихлорпентафторпропан | 0.07 | ||
| 43 | HCFC-225ca (C3HF5Cl2) Dichloropentafluoropropane (CF3CF2CHCl2) |
422-56-0 | 3,3-дихлор1,1,1,2,2-пентафторпропан | 0.025 | ||
| 44 | HCFC-225cb (C3HF5Cl2) Dichloropentafluoropropane (CF2ClCF2CHClF) | 507-55-1 | 1,3-дихлор1,1,2,2,3-пентафторпропан | 0.033 | ||
| 45 | HCFC-226 (C3HF6Cl) Monochlorohexafluoropropane | 431-87-8 | Хлоргексафторпропан | 0.10 | ||
| 46 | HCFC-231 (C3H2FCl5) Pentachlorofluoropropane | 421-94-3 | Пентахлорфторпропан | 0.09 | ||
| 47 | HCFC-232 (C3H2F2Cl4) Tetrachlorodifluoropropane | 460-89-9 | Тетрахлордифторпропан | 0.10 | ||
| 48 | HCFC-233 (C3H2F3Cl3) Trichlorotrifluoropropane | 7125-84-0 | Трихлортрифторпропан | 0.23 | ||
| 49 | HCFC-234 (C3H2F4Cl2) Dichlorotetrafluoropropane | 425-94-5 | Дихлортетрафторпропан | 0.28 | ||
| 50 | HCFC-235 (C3H2F5Cl) Monochloropentafluoropropane | 460-92-4 | Хлорпентафторпропан | 0.52 | ||
| 51 | HCFC-241 (C3H3FCl4) Tetrachlorofluoropropane | 666-27-3 | Тетрахлорпропан | 0.09 | ||
| 52 | HCFC-242 (C3H3F2Cl3) Trichlorodifluoropropane | 460-63-9 | Трихлордифторпропан | 0.13 | ||
| 53 | HCFC-243 (C3H3F3Cl2) Dichlorotrifluoropropane | 460-69-5 | Дихлортрифторпропан | 0.12 | ||
| 54 | HCFC-244 (C3H3F4Cl) Monochlorotetrafluoropropane | 679-85-6 | Хлортетрафторпропан | 0.14 | ||
| 55 | HCFC-251 (C3H4FCl3) Monochlorotetrafluoropropane | 421-41-0 | Трихлорфторпропан | 0.01 | ||
| 56 | HCFC-252 (C3H4F2Cl2) Dichlorodifluoropropane | 819-00-1 | Дихлордифторпропан | 0.04 | ||
| 57 | HCFC-253 (C3H4F3Cl) Monochlorotrifluoropropane | 460-35-5 | Хлортрифторпропан | 0.03 | ||
| 58 | HCFC-261 (C3H5FCl2) Dichlorofluoropropane | 420-97-3 | Дихлорфторпропан | 0.02 | ||
| 59 | HCFC-262 (C3H5F2Cl) Monochlorodifluoropropane | 421-02-03 | Хлордифторпропан | 0.02 | ||
| 60 | HCFC-271 (C3H6FCl) Monochlorofluoropropane | 430-55-7 | Хлорфторпропан | 0.03 | ||
| II бүлэг | 61 | CHFBr2 | - | Дибромфторметан | 1.00 | |
| 62 | HBFC-22B1 (CHF2Br) | - | Бромдифторметан | 0.74 | ||
| 63 | CH2FBr | - | Бромфторметан | 0.73 | ||
| 64 | C2HFBr4 | - | Тетрабромфторэтан | 0.8 | ||
| 65 | C2HF2Br3 | - | Трибромдифторэтан | 1.8 | ||
| 66 | HBFC-123B2 HBFC-123aB2 (C2HF3Br2) |
- | Дибромтрифторэтан | 1.6 | ||
| 67 | HBFC-124B1 (C2HF4Br) |
- | Бромтетрафторэтан | 1.2 | ||
| 68 | C2H2FBr3 | - | Трибромфторэтан | 1.1 | ||
| 69 | HBFC-134bB2 (C2H2F2Br2) |
- | Дибромдифторэтан | 1.5 | ||
| 70 | C2H2F3Br | - | Бромтрифторэтан | 1.6 | ||
| 71 | C2H3FBr2 | - | Дибромфторэтан | 1.7 | ||
| 72 | HBFC-124B1 (C2H3F2Br) |
- | Бромдифторэтан | 1.1 | ||
| 73 | HBFC-124B1 (C2H4FBr) |
- | Бромфторэтан | 0.1 | ||
| 74 | C3HFBr6 | - | Гексабромфторпропан | 1.5 | ||
| 75 | C3HF2Br5 | - | Пентабромдифторпропан | 1.9 | ||
| 76 | C3HF3Br4 | - | Тетрабромтрифторпропан | 1.8 | ||
| 77 | C3HF4Br3 | - | Трибромтетрафторпропан | 2.2 | ||
| 78 | C3HF5Br2 | - | Дибромпентафторпропан | 2.0 | ||
| 79 | C3HF6Br | - | Бромгексафторпропан | 3.3 | ||
| 80 | C3H2FBr5 | - | Пентабромфторпропан | 1.9 | ||
| 81 | C3H2F2Br4 | - | Тетрабромдифторпропан | 2.1 | ||
| 82 | C3H2F3Br3 | - | Трибромтрифторпропан | 5.6 | ||
| 83 | C3H2F4Br2 | - | дибромтетрафторпропан | 7.5 | ||
| 84 | C3H2F5Br | - | Бромпентафторпропан | 1.4 | ||
| 85 | C3H3FBr4 | - | Тетрабромфторпропан | 1.9 | ||
| 86 | C3H3F2Br3 | - | Трибромдифторпропан | 3.1 | ||
| 87 | C3H3F3Br2 | - | Дибромтрифторпропан | 2.5 | ||
| 88 | C3H3F4Br | - | Бромтетрафторпропан | 4.4 | ||
| 89 | C3H4FBr3 | - | Трибромфторпропан | 0.3 | ||
| 90 | C3H4F2Br2 | - | Дибромдифторпропан | 1.0 | ||
| 91 | C3H4F3Br | - | Бромтрифторпропан | 0.8 | ||
| 92 | C3H5FBr2 | - | Дибромфторпропан | 0.4 | ||
| 93 | C3 H5F2Br | - | Бромдифторпропан | 0.8 | ||
| 94 | C3H6FBr | - | Бромфторпропан | 0.7 | ||
| III бүлэг | 95 | Halon-1001 (CH2BrCl) Chlorobromomethane |
74-97-5 | Бромхлорметан | 0.12 | |
| Хавсралт E | I бүлэг | 96 | Methyl Bromide (CH3Br) | 74-83-9 | Бромтметил | 0.6 |
Хортой нөлөө үзүүлэх бодисын үйлдвэрлэл, импортын дүн, тоо хэмжээ Монгол улс өнөөдрийн байдлаар озон задалдаг бодис үйлдвэрлэдэггүй бөгөөд манай улсын ОЗБ-ын хэрэглээ 100 хувь импортоор хангагдаж байна.
Монреалийн протоколын 4В зүйлд бүх Тал-улс орнууд 2001 оны 1 дүгээр сарын 01-ээс озон задалдаг бодисын импорт/экспортын зөвшөөрлийн тогтолцоог бий болгох үүрэг хүлээсний дагуу Монгол Улс эдгээр Конвенци, Протоколын Тал улс орны хувьд энэхүү үүргээ биелүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газар 1999 оны 104 дүгээр тогтоолоор “Озон задалдаг бодисыг импортлох, ашиглах, худалдах зөвшөөрөл олгох журам”-ыг баталсан бөгөөд уг журмаар Озон задалдаг бодис, тэдгээрийг агуулсан тоног төхөөрөмжийг импортлох зөвшөөрлийг олгож ирлээ.
Монгол улс 2010 онд хлортфторт нүүрстөрөгч (CFC) төрлийн бодисын импорт хэрэглээг бүрмөсөн зогсоож, олон улсын өмнө хүлээсэн үүргээ амжилттай биелүүлээд байна.
Гэхдээ Монреалийн протоколын Талдуудын 19 дүгээр (2007) бага хурлаас озон задалдаг бодисын орлуулах бодисоор ашиглаж байгаа гидрохлорфторт нүүрстөрөгч (HCFC) төрлийн бодисуудыг мөн адил үе шаттай бууруулах шийдвэр гаргасан билээ. Үүнд:
- 2015 онд 10%
- 2020 онд 30%
- 2025 онд 67,5%
- 2030 - 2040 оны үед жилд дунджаар засвар үйлчилгээнд зөвхөн 2,5 хувийн хэрэглээг зөвшөөрөх юм.
Озон задлах чадвар багатай ч дэлхийн дулааралд үлэмж нөлөөтэй гидрохлорфторт нүүрстөрөгчийн (HCFC) төрлийн бодисуудыг үе шаттай бууруулан хэрэглээг бүрмөсөн зогсоох олон улсын шинэ хөтөлбөрийг 2030 он хүртэл үе шаттайгаар хэрэгжүүлэх юм.
Монгол улсад 96 нэр төрлийн ОЗБ бодисуудаас зөвхөн HCFC-22 бодисыг импортлон хөргөлт, агааржуулалтын болон XPS-Шахмал полистрол хавтан үйлдвэрлэлийн шугамд өнөөг хүртэл хэрэглэж байна.
Монгол улсын сүүлийн 8 жилийн буюу 2005-2012 оны хоорондох ОЗБ-ын импортын дүн, тоо хэмжээг дараах хүснэгтэд үзүүлэв.
| Бодисын нэр | Хэмжих нэгж | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| CFC-11 | тн | 0.5 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| CFC-12 | тн | 3.2 | 2.2 | 1.0 | 0.42 | 0.73 | 0 | 0 | 0 |
| CFC-115 | тн | 0.05 | 0.04 | 0.15 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| HCFC-22 | тн | 7.0 | 19.12 | 28.25 | 39.88 | 20.95 | 26.5 | 21.09 | 52.17 |
Нарны хэт ягаан туяаны эрчмийн өөрчлөлтийн хяналт шинжилгээ
Хэт ягаан туяа
Хэт ягаан туяа буюу UV туяа нь үзэгдэх гэрлээс богино, рентген туяанаас урт долгионы урттай цахилгаан соронзон цацрал юм. Долгионы урт нь 10 нм - 400 нм бөгөөд 3 eВ - 124 eВ энергитэй байна.
Хүмүүсийн ягаан өнгөтэй гэж нэрлэх үзэгдэх гэрлээс өндөр давтамжтай цахилгаан соронзон долгион тул спектрийг ийнхүү нэрлэжээ.
Хэт ягаан туяа нь нарны гэрэлд байх ба цахилгаан нум болон тусгай лампууд нь үүнийг цацаргана. Ионжуулдаг цацаргалт тул химийн урвалыг өдөөж, олон бодисыг гэрэлтүүлдэг. Хэт ягаан туяа нь ихэнхдээ нарны түлэгдэлттэй холбогддог хэдий ч хүний эрүүл мэндэд эерэг, сөрөг олон нөлөө үзүүлдэг.
Байгалийн хэт ягаан туяа
Нарны цацаргах туяанууд дотроос хүнд хамгийн хортой хэсэг нь нарны хэт ягаан туяа юм. Нарны хэт ягаан туяаны ашиг тус хүний бие
махбодид хэрэгтэй. Хэт ягаан туяа нь D аминдэмийг үүсгэж, сэтгэл санааг өөдрөг болгогч серотонин болон бие
махбодийн өдрийн дэглэмийг зохицуулагч народреналиныг үүсэхэд нөлөөлдөг. Хүний нүдээр нэвтэрсэн гэрэл тархины хальсан бүрхүүлд “гэрэлтэй/харанхуй” гэсэн
цахилгаан импульсыг илгээсний дүнд химийн урвал явагддаг юм.
Гэвч нөгөө талаар хэт ягаан туяа нь хүн, амьтны арьс, нүдэнд нэвчин эрүүл мэндэд нөлөөлдөг байна. Нарны хэт ягаан туяа
нь альфа (UvA) болон бета (UvB) гэж хоёр төрөлтэй. Бета спектрийн туяа арьсны өнгөн давхаргад нөлөө үзүүлж түүнийг
борлуулахаас гадна түлж ч болно. Альфа спектрийн туяа илүү гүнд нэвтэрч эдийн нэхдэсийг гэмтээснээр арьсны уян хатан
чанарыг бууруулдаг байна.
Энэ төрлийн хэт ягаан туяа цаашлаад үрчлээс, бор толбо үүсгэнэ.Нарны хэт ягаан туяаны
цацрагийн нөлөөнөөс улбаалаад өнөөдөр олон төрлийн өвчин тэр дотроо арьсны өмөн үү, нүдний болор цайх өвчин дийлэнх
хувийг эзлэх болсон. Ялангуяа арьс наранд хэт түлэгдсэнээс арьсны гүнд генийн өөрчлөлт орж, ингэснээр арьсны өмөн үү
үүсэх нөхцөл болж байгааг Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагынхан тогтоосон. Одоогоор цацрагаас үүсэлтэй арьсны өвчнийг
эмч нар нарийн эмчилж, оношилж чадахгүйгээс болж олон мянган хүн нас барж байна.
Нөгөө талаар хэт хурц нартай өдөр нарны
шил эсвэл ямар нэг хамгаалалтгүй явснаас нүдний болор гэмтэн болор цайх өвчин үүсдэг. Нарны хэт ягаан туяаны цацраг усанд,
газрын гадаргуугийн байдал, газрын байршил, далайн төвшний өндөр зэрэг олон хүчин зүйлээс хамаарч хэмжээ нь янз бүр байдаг.
Тэр тусмаа өндөрлөг газруудад нарны хэт ягаан туяаны цацраг их. Иймээс уулчид ууланд гарахдаа заавал цацрагаас хамгаалсан шил,
биеийн тос түрхдэг.
Яагаад гэвэл, дээшлэх тусам агаарын бүрхэвч сийрэгждэг, үүнийг дагаад цацрагийн хэмжээ ихэсдэг.
Өнөөдрийн байдлаар дэлхийн бөмбөрцгийн өмнөд, хойд хагаст озоны давхрагын цооролт нэлээд талбайг эзлээд буй аж.
Жишээлбэл, 2005 оноос хойш дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагаст хэмжилт хийхэд 29 сая кв.км талбайг хамарчээ. Нарны хэт ягаан цацраг нэвтэрч орох үүд нь сийрэгжилт гэнэ.